بسم الله الرّحمن الرّحیم

فضیلت نماز جعفر (نماز تسبیح)

جعفر بن ابی طالب پسر عموی پیامبر صلّی الله علیه و آله و برادر بزرگتر امیرالمؤمنین علیه السلام از نخستین مسلمانان است که بر اثر فشار و آزار کفار قریش در سال پنجم بعثت از مکه به حبشه مهاجرت کرد و در سال هفتم هجرت پس از غزوه خیبر به مدینه برگشت. وقتی پیامبر صلّی الله علیه و آله او را دید پیشانیش را بوسید و او را در آغوش کشید و فرمود: «به خدا قسم نمی دانم به کدام یک شادتر شوم ؛ از آمدن جعفر یا از فتح خیبر؟!» آنگاه افزود:
ای جعفر ، آیا تو را چیزی ندهم؟ آیا تو را چیزی نبخشم؟ آیا تو را چیزی پیشکش نکنم؟
جعفر عرض کرد: چرا یا رسول الله! مردم گمان بردند آن حضرت به او طلا یا نقره خواهد داد ولی حضرتش فرمود: من چیزی به تو می دهم که اگر در هر روز آن را انجام دهی برایت بهتر باشد از دنیا و هر چه در آن است و اگر روز به روز یا هفته به هفته و یا ماه به ماه و یا سال به سال انجام دهی گناهان میان آن دو بخشیده شود اگرچه به عدد ستارگان یا برگهای درختان و یا ریگهای بیابان باشد و اگرچه از جبهه جهاد گریخته باشی.
سپس نمازی چهار رکعتی با دستوری خاص به جعفر آموخت که به نماز جعفر مشهور شد. جعفر در سال هشتم هجرت از فرماندهان سپاه اسلام بود که در منطقه موته واقع در کشور اردن فعلی به مصاف رومیان و عربهای شام رفت و در آن نبرد هر دو دست وی قطع شد و به شهادت رسید. پیامبر صلّی الله علیه و آله درباره ایشان فرمود: خداوند به جعفر به جای دستهایش ، دو بال از یاقوت داده است و او با فرشتگان در بهشت به هرجا که بخواهد پرواز می کند به همین سبب او را جعفر طیّار خوانده اند. بقعه و بارگاه ایشان در شهر مزار واقع در اطراف موته زیارتگاه مسلمانان است.

دستور نماز جعفر طیّار

این نماز چهار رکعت است که به شکل دو نماز دو رکعتی خوانده می شود. در هر رکعت نمازگزار پس از خواندن حمد و سوره پانزده مرتبه بگوید:
سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَر
و همین تسبیح را ده مرتبه در رکوع و ده مرتبه پس از بلند شدن از رکوع و ده مرتبه در سجده اول و ده مرتبه پس از سر برداشتن از آن و ده مرتبه در سجده دوم و ده مرتبه پس از سر برداشتن از سجده دوم بگوید.
پس در هر رکعت از آن هفتاد و پنج مرتبه و در تمام چهار رکعت سیصد مرتبه تسبیح تکرار می شود.
مستحب است در رکعت اول پس از حمد ، سوره زلزال و در رکعت دوم سوره عادیات و در رکعت سوم سوره نصر و در رکعت چهارم سوره توحید خوانده شود.

احکام نماز جعفر

1. چنانچه نماز گزار عجله داشته باشد می تواند تسبیحات را پس از نماز به هنگام کار کردن یا راه رفتن و ... بخواند.
2. درصورت اضطرار می توان بین دو رکعت اول و دو رکعت دوم این نماز فاصله انداخت.
3. این نماز را می توان به جای چهار رکعت از نافله های روز یا شب محسوب نمود.
4. به روایتی از امام زمان علیه السلام قنوت این نماز در رکعت دوم پیش از رکوع و در رکعت چهارم پس از رکوع خوانده می شود.
5. احتیاط آن است که ذکر رکوع و سجود پیش از تسبیحات یا پس از آن گفته شود.
6. ما می توانیم برای جلب خشنودی امام زمان علیه السلام این نماز را به نیابت از آن حضرت بخوانیم و یا ثواب آن را به حضرتش هدیه کنیم.

منابع:

وسائل الشیعه 8/ 49-61 ، العروه الوثقی 2/ 105 و 106 ، مفاتیح الجنان/ 83 ، دانشنامه جهان اسلام 10/ 405-408 ، ربیع الاسابیع 180-192 ، سراج الشیعه/ 104

علی اکبر تلافی داریانی
1388/12/25
29 صفر المظفر 1431

واقعه غدیر

به روز هیجدهم ذی حجّه از سال دهم هجرت پیامبر اسلام در راه بازگشت از آخرین سفر حجّ خود در کنار برکه ای به نام خم فرود آمد و به هزاران مسلمان همراه نیز فرمان فرود داد آنگاه خطابه ای پر معنا و شورانگیز ایراد نمود و در ضمن آن دست حضرت علی علیه السلام را بالا برد و با صدای بلند فرمود:

«هر که من مولا و سرپرست اویم ، این علی نیز مولا و سرپرست اوست.خدایا! دوستداران او را دوست بدار و دشمنانش را دشمن بدار...»      (الاحتجاج 1/ 138 - 160)

سپس بر این امر از مردم بیعت گرفت تا عذر تقصیر برای کسی باقی نماند و خداوند سبحان نیز خشنودی خود را در قرآن کریم از این واقعه چنین اعلام نمود:

«امروز دینتان را برای شما کامل نمودم و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را به عنوان دینتان پسندیدم.» (مائده / 3)

عید غدیر

به گواهی پیامبر اسلام روز غدیر برترین و بزرگترین عید امّت است. چه ؛ در چنین روزی به فرمان الهی وصیّ و جانشین آن حضرت تعیین شد و دین اسلام کامل گردید.
بر همه ما مسلمانان وظیفه است که این عید را گرامی بداریم و آداب آن را رعاین کنیم. حضرت رضا علیه السلام فرمود:

«غدیر روز تبسّم در روی مؤمنان و پوشیدن لباس نو و آراستن و زینت دادن و تهنیت گفتن است. به یکدیگر تهنیت باید گفت: پس اگر مؤمنی برادر دینی خویش را ملاقات نمود بگوید:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوَلَايَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّة عَلَیهِمُ السَّلام.» (امالی الصدوق/ 109)
«سپاس خدای را که ما را از کسانی قرار داد که به ولایت امیرالمؤمنین و امامان علیهم السلام چنگ زدند» (اقبال الاعمال 2/ 261 و 262)

جاودانگی غدیر

غدیر تنها یک رویداد تاریخی نیست بلکه رمز آغاز امامت و پیشوایی در همه روزگاران است. چرا که پیامبر اسلام در خطابه غدیر فرمود:

«ای مردم! من همان راه راست خدایم که شما را به پیروی از آن فرمان داده است و پس از من علی و آنگاه فرزندان من از نسل او پیشوایان هدایتند. ..... بدانید که آخرین امامان از ما قائم مهدی است. او بر همه ادیان پیروز شود و از ستمگران انتقام گیرد. ..... او به راستی ولی خدا در زمین است.» (الاحتجاج 1/ 152-155)

بنابراین صاحب غدیر در عصر حاضر امام زمان ما ، حضرت مهدی علیه السلام است. بیایید او را یاری کنیم و از خداوند سلامت و ظهورش را بخواهیم.

1. با تبسم و گشاده رویی با یکدیگر رو به رو می شوند.
2. به یکدیگر هدیه و عیدی می دهند.
3. لباس های نو و پاکیزه می پوشند.
4. به دید و بازدید خوشان می روند.
5. خانه خود را در آستانه عید غدیر غبار روبی و عطرافشانی می کنند.
6. دیوارهای خانه را با جمله های مناسب غدیر زینت می دهند.
7. در احسان و نیکی به دیگر افراد خانواده گشاده دستی می کنند.
8. به مناسبت عید غدیر خرید سالیانه لباس ، کفش و لوازم نو را انجام می دهند.
9. عید غدیر را حضوری یا الکترونیکی تبریک و شادباش می گویند.
10. هنگام ملاقات با یکدیگر این ذکر را زمزمه می کنند:

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوَلَايَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّة عليهم‏السّلام‏

11. به بهانه عید غدیر با یکدیگر آشتی می کنند و یا دیگران را آشتی می دهند.
12. خطابه غدیر را یکی از افراد خانواده با صدایی رسا می خواند و دیگران گوش فرا می دهند.
13. میهمانی های خود را در روز غدیر یا روزهای نزدیک به آن برگزار می کنند.
14. در صورت امکان جشن خانوادگی برپا می کنند.
15. نزدیکان و بستگان خود را در برگزاری جشن غدیر تشویق و یاری می کنند.
16. از بیماران فامیل عیادت می کنند و برای آنان هدیه می برند.
17. بزرگترها قصه غدیر را برای کوچکترها بازگو می کنند.
18. امیرالمؤمنین علیه السلام را در روز غدیر از دور یا نزدیک زیارت می کنند.
19. محیط یا بیرون خانه را آذین بندی یا چراغای می کنند.
20. اعضای خانواده را در کارهای عید غدیر مشارکت می دهند.
21. پیمان برادری و اخوت با یکدیگر می بندند.
22. ظهور امام زمان علیه السلام را در روز غدیر از خدای می خواهند.
23. کتابهایی در موضوع غدیر در کتابخانه خانوادگی قرار می دهند.
24. سفره خود را در روز غدیر با غذاهای رنگین رونق می بخشند.
علی اکبر تلافی ، غدیر 1429

به نام خداوند جان و خرد
انسان بر اساس سرشت پاک خویش در جستجوی خوشبختی است و خداوند دادگر کلیدهای خوشبختی را نزد امینان و جانشینان خود در روی زمین به ودیعت نهاده است. اکنون که در روزگار غیبت واپسین آنان زندگی می کنیم ، شایسته است هدایتهای کلیدی زیر را به کار بندیم به آن امید که زمینه های ظهور طلایی آن امام موعود فراهم گردد و به دست مبارک ایشان ارمغان خوشبختی نصیب همگان شود.
1. در همه مراحل زندگی از پدر مهربانمان امام زمان علیه السلام یاری و مدد بخواهیم. (کمال الدین 1/ 236)
2. همواره برای یاری کردن آن حضرت آمادگی داشته باشیم. (آل عمران/ 200 ، غیبه النعمانی/ 27)
3. از گناهان دوری کنیم و خوش خلقی را سر لوحه کردار خویش قرار دهیم. (غیبه النعمانی/ 200)
4. برای تعجیل در ظهور حضرت مهدی علیه السلام بسیار دعا کنیم. (کمال الدین 2/ 485)
5. در برآوردن نیازهای مادی و معنوی شیعیان کوشا باشیم. (الکافی 2/ 192 و 196 و 199)
6. نمازهای واجب را در اول وقت و با توجه قلبی به جای آوریم. (الکافی 3/ 274 ، الخصال 2/ 613)
7. همه روزه خود را حسابرسی کنیم و بهتر از دیروز باشیم. (الکافی 2/ 453)
8. برای خود ، پدر ، مادر و مردان و زنان با ایمان آمرزش بخواهیم. (ابراهیم/ 41 ، نوح/ 28 ، ثواب الاعمال/ 147)
9. لحظه به لحظه منتظر و چشم به راه ظهور منجی باشیم. (کمال الدین 1/ 152 ، بحارالانوار 52/ 93)
10. با زیارت آل یاسین به سوی امام زمان علیه السلام توجه کنیم. (الاحتجاج 2/ 591)
11. عبادتهای مستحبی را به نیابت از آن حضرت انجام دهیم. (وسائل الشیعه 8/ 276 و 11/ 196)
12. نعمت اعتقاد به امام زمان علیه السلام و سپاسداری آن را به یکدیگر تذکر دهیم. (الضحی/ 11 و المحاسن/ 218)
13. از شر شیطان و خواسته های زشت خود به خدای پناه بریم. (الصحیفه الکامله السجادیه ، دعای 8)
14. دعای معرفت را بخوانیم چنانکه حضرت صادق علیه السلام توصیه فرمود. (کمال الدین 2/ 342 و 343 ، الکافی 1/ 337)

دعای معرفت

اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَك‏،
فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّك‏،
اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَك‏،
فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَك‏،
اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَك‏،
فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي‏
خدایا ، خودت را به من بشناسان
چه ، اگر خودت را به من نشناسانی پیامبرت را نشناسم.
خدایا ، پیامبرت را به من بشناسان
چه ، اگر پیامبرت را به من نشناسانی ، حجتت را نشناسم.
خدایا ، حجتت را به من بشناسان
چه ، اگر حجتت را به من نشناسانی از دینم گمراه شوم.

بسم الله الرحمن الرحیم

صلی الله علیک یا ابا عبدالله

1. ظهور منتقم و خونخواه شهیدانکربلا را از خدای می خواهند و در زیارت عاشورا می خوانند:

«وَ أَنْ يرْزُقَنِي طَلَبَ ثَارِي مَعَ إِمَامٍ هُدًي ظَاهِرٍنَاطِقٍ بِالحَقّ مِنکُم»(مصباح الزائر/ 270)

«و به من روزی نماید که در رکاب امام هدایت یافته آشکار و گویا به حق از شما به خونخواهی برخیزم.»

2. بر قاتلان حسین علیه السلام لعنت می فرستند. همانگونه که در قرآن کریم می خوانیم:

«به یقین،کسانی که خدا و پیامبرش را آزار می رسانند،خدا آنان را در دنیا و آخرت لعنت می کند.»(احزاب/ 57)

3. داستان شهادت سیّد الشّهدا و یارانش و اسارت زنان و اطفال را به شیوه های گونه گون بازگو می کنند. همانگونه که امام زمان علیه السلام پس از ظهور این داستان غم انگیز را برای جهانیان بازگو می کند.(بحار الانوار 53/ 14)

4. برای سالار شهیدان شعر می گویند. به گواهی حضرت صادق علیه السلام هر که برای حسین علیه السلام شعر بگوید و یک نفر را بگریاند و یا خود بگرید و یا به حالت گریه درآید ، بهشت برای اوست.(ثواب الاعمال/ 110)

5. مجالس عزاداری و سوگواری بر پا می کنند و به ذکر مصیبت و ترویج آموزه های دینی می پردازند. حضرت رضا علیه السلام فرماید: هر که مصیبت ما را یاد آورد و بگرید و بگریاند چشمش نگرید آن روز که چشم ها همه بگریند و هر که در مجلسی نشیند که امر و آیین ما زنده شود دلش نمیرد آن روزی که همه دلها بمیرد.(امالی الصدوق/ 68)

6. برای تقرّب به خدا و برآمدن حاجت ها به شهیدان و اسیران کربلا توسّل می جویند و آنان را وسیله و شفیع به سوی خدا قرار می دهند. چنانکه در قرآن کریم می فرماید:

«ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا بترسید و به سویش وسیله جویی کنید»(مائده/ 35)

7. به نشان عزاداری و سوگواری به سردر خانه ها ، مغازه ها و در معابر پرچم سیاه می افراشند و مرد و زن ، کوچک و بزرگ لباس سیاه می پوشند و آن را تعظیم شعائر الهی می دانند.(بنگرید به: حجّ/ 32)

8. وقتی به هم می رسند مصیبت عاشورا را به یکدیگر تسلیت و تعزیت می گویند.

9. در راستای الگوپذیری از امام حسین علیه السلام ، خداترسی و گناه گریزی را سرلوحه اندیشه و کردار خویش قرار می دهند.

10. امام حسین علیه السلام را از دور یا نزدیک زیارت می کنند.

حضرت صادق علیه السلام در دستوری به سدیر صیرفی فرمود:

بالای بامت می روی آنگاه به طرف راست توجه می کنی و پس از آن به طرف چپ سپس سرت را سوی آسمان بالا می گیری و رو به مزار حسین علیه السلام می کنی و می گویی: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللَّهِ ، السَّلَامُ عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُه» آنگاه افزود: اگر چنین کنی ثواب حجّ و عمره در نامه اعمالت نوشته شود.(کتاب من لا یحضره الفقیه 2/ 599)

فضیلت

این تسبیح بهترین هدیه ی پیامبر صلی الله علیه و آله به حضرت زهرا علیهاالسلام و برترین عبادت از جنس ستایش و مصداق ذکر کثیر خداوند است ؛ چنان که در قرآن کریم فرمود:

اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا(احزاب/41)

خدای را فراوان یاد کنید.

حضرت صادق علیه السلام فرمود: تسبیح فاطمه علیهاالسلام همه روزه پس از هر نماز ، نزد من محبوبتر از هزار رکعت نماز است و ما از کودکانمان می خواهیم که این تسبیح را بگویند ، آن گونه که آنها را به نماز خواندن دعوت می کنیم و هر که به آن مقاومت و مواظبت نماید ، هرگز بد عاقبت نشود و شیطان از او دور گردد و پاداش او آمرزش ، رضایت الهی و بهشت خواهد بود.(وسائل الشیعه 6/ 439 - 447 و 463 و 464)

شیوه ی انجام

این تسبیح به ترتیب 34 بار الله اکبر (تکبیر) ، 33 بار الحمدلله (تحمید) و 33 بار سبحان الله (تسبیح) است که باید بدون فاصله گفته شود و می توان سبحان الله را بر الحمدلله مقدم نمود و اگر در تعقیب نماز واجب باشد ، باید آن را پیش از جا به جا شدن ، شروع و تمام کرد و به دنبال آن یک بار لا اله الا الله گفت.(وسائل الشیعه 6/ 444)

احکام

1- ملازمت و استمرار بر تسبیح فاطمه علیها السلام در همه ی اوقات مستحب است ولی در تعقیب هر نماز واجب یا مستحب و پیش از خواب بیشتر بر آن تاکید شده است.(العروه الوثقی 1/ 703 و 704 ، وسیله النجاه 1/ 167)

2- اگر فردی در تعداد تکبیر یا تحمید و یا تسبیح شک کند و محل هر یک از آنها نگذشته باشد (یعنی آن ذکر را تمام نکرده باشد) باید بنا را بر کمتر گذارد و آن را تکمیل کند و در صورت گذشتن از محل آنها ، نباید به شک خود اعتنا نماید.(العروه الوثقی 1/ 703 و 704 ، وسیله النجاه 1/ 167)

3- براساس روایتی از حضرت مهدی علیه السلام ، هرگاه فردی به طور سهوی بیش از 34 بار تکبیر بگوید ، باید به قصد تکبیر سی و چهارم ، یک تکبیر دیگر بگوید و تحمید را آغاز نماید و همین طور اگر بیش از 33 بار تحمید بگوید ، باید به قصد تحمید سی و سوم ، یک بار الحمدلله بگوبد و تسبیح را شروع کند. ولی اگر سهوا بیش از سی و سه بار تسبیح بگوید عمل او صحیح است.(الاحتجاج 2/ 590 ، سراج الشیعه/ 88 و حاشیه ی آیت الله العظمی سید محمد کاظم یزدی در منهج الرشاد/ 217)

4- این تسبیح را می توان مثل عبادتهای دیگر به نیابت از امام عصر علیه السلام به جای آورد که موجب جلب عنایتهای بیشتر ایشان به ما خواهد بود. از خداوند سلامت و تعجیل در فرج آن حضرت را بخواهیم.(وسائل الشیعه 8/ 276 و 11/ 196)

پله ، پله تا امام

   1- خداوند سبحان وقتی انسان را آفرید هدایت او را نیز بر عهده گرفت(1) تا مبادا او به مقصد و مقصود نرسد(2) و درخت پر شاخ و برگ آفرینش ثمر ندهد ، از این روی اسباب هدایت را بر ما ارزانی داشت و در خانه ی روح چراغ عقل بر افروخت(3) و در آسمان زندگی ، ستارگانی پر فروغ قرار داد(4) و این نشان از رحمت بی کران آفریدگار جهان دارد. و له الحمد و المنته.

   2- وظیفه ی عقلی انسان ، رویکرد به نور و بهره مندی از آن است و در مسیر هدایت راهی جز این ندارد. نور به خودی خود روشن و آشکار است و راه نیکی و سعادت را نشان می دهد. هر آنکه کور دل و معاند است از این مسیر منحرف می شود و در بیراهه گام فرا پیش می نهد.

   3- خداوند حنّان انسان هایی را به عنوان جانشین خود معرفی کرده است(5) که هیچگاه از مسیر نور دور نمی شوند و آنچه وظیفه ی آدمی است به درستی و راستی انجام می دهند و دیگران را هم به این راه دعوت می کنند.(6) آنان با کار و بار خود در طول تاریخ آفرینش ، حجّت را بر همگان تمام کرده اند و راه بهانه جویی را بر همه کس بسته اند.(7)

    4- از آنجا که این دنیا محل آزمون و امتحان است(8) ، دعوتگران به تاریکی و کژی هم فرصت گمراه کردن دارند تا آدمی با اختیار و انتخاب ، مسیر خود را طی کند نه با اجبار و اکراه. به همین جهت لازم می نماید که به طور دائم نور و ظلمت در این جهان پر رمز و راز وجود داشته باشد تا اختیار ، معنا و مفهوم یابد و خدای را شکر که از آغاز آفرینش انوار هدایتش را در ملک و ملکوت بیافرید و با نشان دادن آنها رحمت و فضل خویش را اساس کار قرار داد.

    5- فراوانی و کثرت بی حدّ و حصر فضائل و مناقب امام علیه السّلام در راستای هدایت الاهی است و این همه اوصاف برای او لوازم عقلی و نتایج عرفی دارد. مگر می شود امام و پیشوا در علم و قدرت سرآمد مردمان باشد ولی مرجع و پناهگاه آنان نباشد؟! آیا جز امام کس دیگری در میان آفریدگان از این اوصاف بهره مند است تا بتوان به سوی او رفت؟!

پس سلام بر امام ، آنکه از نسل امیر مؤمنان علیه السّلام است و چون آفتاب تا روز قیامت بر جهان می تابد و کیست گمراه تر از کسی که از هوای نفس خود پیروی کند و از راهنمایی خداوند کناره گیرد(9).

منابع
1-رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ(طه/50)
2-وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ(الذاریات/56)
3-كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ(البقره/242)
4-هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ(الانعام/97)
5-وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً(البقره/30)
6-ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ(النحل/125)
7-لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ(النساء/165)
8-وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ(المائده/48)
9-وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدًى مِنَ اللَّهِ(قصص/50)

علی اکبر تلافی

تابستان 1392

بسم الله الرحمن الرحیم

جبرئیل امین: پروردگارا ! زیر کساء کیانند؟

خداوند سبحان: آنان اهل بیت نبوت و معدن رسالتند. آنان فاطمه و پدرش و شوهر و فرزندان اویند.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم: خداوندا! به یقین که اینان اهل بیت من و خاصان و نزدیکان من اند؛ گوشت ایشان گوشت من و خونشان خون من است؛ هرچه آنان را بیازارد مرا آزرده است و هرچه آنها را غمگین کند مرا غمگین کرده است. من در جنگم با هرکه با آنها بجنگد و در صلحم با آنکه با ایشان در صلح باشد و دشمنم با هرکه با ایشان دشمنی کند. و دوستم با هرکه با آنها دوست است. ایشان از من اند و من از ایشانم. پس رحمت پیاپی و برکتها و بخشش و آمرزش و خشنودیت را بر من و آنها قرار ده و از آنها هرگونه پلیدی را دور کن و آنها را به طور حتم پاکیزه گردان.(1)

حدیث کساء ، معرفی نامه و شناسنامه اهل البیت است که در آیه تطهیر هم آمده است:

«انَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»(2)

و بدون تردید در این آیه ، عصمت و طهارت اهل بیت علیهم السلام به وضوح بیان شده است و شیعیان طی قرون متمادی بر این آیه ، استدلال کرده اند و یقین دارند که گواهی مطلق خداوند سبحان بر پاکی اهل بیت علیهم السلام از هرگونه پلیدی و بدی ، ضامن درستی مکتب و راستی مذهب ایشان است. چه، وقتی راهبران ، معصوم و پاک باشند رهروان ، سبک بار و آسوده خاطر خواهند بود. و شیعیان دل قوی دارند که راه مستقیم را گزیده اند و به درستی این آیه را دلیل حقانیت آیین دانسته اند. زیرا مراد از «البیت» هر خانه ای نیست بلکه بیت و خانه ای مشخص است که در زبان عربی به کمک حرف «ال» به آن اشاره می نماید و «اهل البیت» کسانی هستند که در آن هنگام و در آن سرا حضور داشتند و با ضمیر «کم» مورد خطاب قرار گرفتند:

« لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ »

بر این اساس ، آیه تطهیر مختص پنج تن آل عباست و شامل دیگران ، همچون همسران و عموم بستگان پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلّم نمی شود. و آن حضرت ، خود و امیرمومنان و فاطمه زهرا و حسن و حسین -درود خدا بر یکایکشان باد- را زیر بالاپوشی (عبا) قرار داد تا از آن پس ، دیگران را داخل این دایره معنوی نگردانند. و فرمود: خدایا! اینان اهل بیت و خاصّان من اند.(3) چنانکه در مناسبتهای دیگر هم بر این معنا تاکید ورزید و مسلمانان را به اقتداء و پیروی از ایشان وا داشت و فرمود:

مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيكُمْ مَثَلُ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَ فِيهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِق‏.(4)
(داستان خاندان من در میان شما به سان کشتی نوح باشد، هرکه بر آن سوار شود رهایی یابد و آنکه از سوار شدن باز ایستد نابود گردد.)

إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا أَبَداً.(5)
(به یقین من در میان شما دو چیز گرانسنک به یادگار نهادم تا هنگامی که به آن دو تمسّک جویید هرگز گمراه نگردید.)

أَهْلِ بَيْتِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمْ اقْتَدَيْتُمْ اهْتَدَيْتُم‏.(6)
(خاندان من چونان اختران اند، به هرکدامشان اقتدا کنید راه یابید.)

أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ فَإِذَا ذَهَبَ أَهْلُ بَيْتِي ذَهَبَ أَهْلُ الْأَرْضِ.(7)
(خاندان من برای زمینیان امان اند. آنگاه که خاندان من از بین روند زمینیان هم از بین بروند.)

تشبیه به کشتی نوح و مرجعیت هدایت و جایگاه ستارگان داشتن و مایه امنیت زمینیان بودن و ... مقاماتی است که زیبنده و سزاوار هر کسی نیست. این ویژگی ها تنها متناسب با اشخاص خاصی است که برتری آنها قابل اندازه گیری نیست و در اندیشه آدمی نمی گنجد و فقط خدا باید آنان را معرفی کند و او هم این گونه معرفیشان فرموده است:
سوگند به اقتدار و شکوه ام، به یقین که نیافریدم آسمانی افراشته و زمینی پهن شده و نه ماه فروزنده و نه مهر درخشنده و نه سپهر گردون و نه دریایی مواج و نه کشتی دوار را مگر به جهت مهرورزی با این پنج تن که زیر کسا هستند.

در پایان باید دانست که حدیث کساء از محتوایی والا برخوردار است و این محتوا نه تنها با کتاب و سنت هیچ گونه فاصله ای ندارد بلکه هماهنگی تامّ و تمام دارد و اصل عقاید شیعی که همان اسلام پیراسته از انحرافات است را بیان می دارد و به دلیل همین هماهنگی ، نیاز به سند ندارد و پژوهشگر منصف می تواند محتوای آن را در صدها روایت مستند و معتبر شیعه و سنّی بیابد و نظاره کند و نگارنده ، در پایان نامه ای با نام و عنوان «بررسی جامع حدیث کساء و پاسخ به شبهات آن» صحّت سند و متن این حدیث شریف را اثبات کرده است و به اختصار بیان می دارد که متن این حدیث شریف و استثنایی با سندی استوار و متقن و پیوسته از فقها و محدثین از صحابی جلیل القدر جابربن عبدالله انصاری و او از وجود نازنین بانوی دو سرا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در کتاب عوالم العلوم والمعارف والاحوال شیخ عبدالله بحرانی نقل شده است.

والسّلام خیرالختام
علی اکبر تلافی داریانی
تابستان 1394

پی نوشتها:
1- حدیث شریف کساء به نقل از: عوالم العلوم والمعارف والاحوال 2 / 11 ، 930 تا 934
2- احزاب / 33
3- بنگرید به: جامع البیان طبری جلد 22 / 7 - الدر المنثور سیوطی / 198 و 199 - دائره المعارف تشیع جلد 2 / 605 تا 607 و جلد 6 / 187 و 188
4- عبقات الانوار میرحامدحسین هندی / حدیث سفینه
5- عبقات الانوار میرحامدحسین هندی / حدیث ثقلین
6- عبقات الانوار میرحامدحسین هندی / حدیث ثقلین
7- عبقات الانوار میرحامدحسین هندی / حدیث ثقلین

الف) تألیفات

1. فضائل القرآن. تهران: نیک معارف ،
2. فضائل الرسول صلی الله علیه و آله. تهران: نیک معارف ،
3. فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
4. فضائل الزهراء علیها السلام. تهران: نیک معارف ، تقویمی ، 72 ص ، چ نهم ، 1379 ش.
5. فضائل الحسن علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
6. فضائل الحسین علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
7. فضائل السجاد علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
8. فضائل الباقر علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
9. فضائل الصادق علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
10. فضائل الرضا علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
11. فضائل المهدی علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
12. مواعظ القرآن. تهران: نیک معارف ،
13. مواعظ الرسول صلی الله علیه و آله. تهران: نیک معارف ،
14. مواعظ امیرالمؤمنین علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
15. مواعظ الزهراء علیها السلام. تهران: نیک معارف ،
16. مواعظ الحسین علیه السلام. تهران: نیک معارف ،
17. ذکر غم حسین علیه السلام
18. مصیبت کربلا (۱۳۹۵ ش)
19. راز و نیاز
20. امر به معروف و نهی از منکر (1377 ش)
21. احکام ازدواج
22. کتاب شناسی مجلسی
23. فرهنگ نامه نماز
24. نماز در مدرسه اهل بیت علیهم السلام (1373 ش)
25. عید غدیر در مدرسه اهل بیت علیهم السلام (1378 ش)
26. آداب عید غدیر
27. غدیر در قرآن
28. فوائد الصلوات. تهران: رایحه ، تقویمی ، 32 ص ، چ اول ، 1376 ش.
29. کلمات مقدس
30. یادمان امام مهدی علیه السلام
31. نجوای سفر
32. نجوای شفا
33. با اهل قبور (۱۳۹۴ ش)
34. بررسی جامع حدیث کساء و پاسخ شبهات (۱۳۹۷ ش)
35. فهرستواره کتب مهدویت (۱۳۸۰ ش)
36. فهرستواره کتب مهدویت (۱۳۸۱ ش)
37. فهرستواره کتب مهدویت (۱۳۸۳ ش)
38. آیین انتظار
39. نماز من کلام من با خدا

ترجمه تألیفات به زبانهای دیگر

1. فضائل قرآن . ترجمه سید ذوالفقار علی زیدی. کراچی پاکستان : الحرمین پبلشرز ، 1999 م ،  اردو.
2. فضائل الحسین (حسین اور حسینیت) . ترجمه سید ذوالفقار علی زیدی . کراچی پاکستان : الحرمین پبلشرز ، 1995 م ، اردو .
3.  اهمیت نماز (Importance of SALAT) . ترجمه جلیل درانی . تهران : نبأ ، 1994 م ، انگلیسی .
4.  فضائل الحسین علیه السلام (Zivot Svateho Hussaina pokoj s nim) . چکسلواکی .
5.  فضائل قرآن کریم . بمبئی : تبلیغات ایمانی هند ، اردو .
6. فضائل المهدی علیه السلام (Fazailul Mahdi (A.S.)) . مترجم سید حسین رضوی . انگلیسی .
7. آیین انتظار (Manner of Awaiting) . ترجمه جلیل درانی .تهران: نبا ، 2002 ، انگلیسی.

ب) کارت کتابها

1. خانواده ها در عید غدیر چه می کنند؟
2. بهترین هدیه تسبیح فاطمه علیها السلام.
3. شیعیان در محرم چه می کنند؟
4. برای آفتاب، تهران: گوی.
5. گلبرگ غدیر
6. نماز جعفر طیّار
7. سلام بر بهار مردمان و خرمی روزگاران

ج) ترجمه و تحقیق

1. نیایش منتظران (گزیده ای از رعاها و زیارت ها). نهران: نیکراد ، چ اول ، 1386 ش.
2. دعای ندبه. تهران: ریحان ، چ اول ، 1384 ش.
3. زیارت امام رضا علیه السلام. تهران: ریحان ، چ اول ، 1380 ش.
4. استغاثه به امام زمان علیه السلام. تهران: داریان ، چ اول ، 1384 ش.
5. دعای عهد. تهران: ریحان ، چ اول ، 1384 ش.
6. زیارت آل یاسین. تهران: نیکراد ، چ دوم ، 1390 ش.
7. دعای جوشن کبیر. تهران: ریحان ، چ سوم ، 1377 ش.
8. دعای کمیل. تهران: ریحان ، چ اول ، 1375 ش.
9. دعای توسل. تهران: ریحان ، چ اول ، 1374 ش.
10. حدیث کساء. تهران: ریحان ، چ اول ، 1377 ش.
11. زیارت عاشورا. تهران: ریحان ، چ چهارم ، 1375 ش.

د) مقالات

1. عماد الدین طبری و مناقب الطاهرین (فصلنامه علوم حدیث، شماره 5، پاییز ۱۳۷۶ ش، صص ۲۷۶-۲۷۸)
2. مروری بر پاره ای از آرای علامه نمازی (فصلنامه سفینه، شماره ۳۴، بهار ۱۳۹۱، صص ۳۱-۳۹)
3. بحار الانوار دایرة المعارف شیعه (روزنامه رسالت، دوشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۳۶۸، یادنامه علامه مجلسی، صص ۱۰-۱۵)
4. بررسی روایات تنزیه کتاب التوحید شیخ صدوق (دو فصلنامه حدیث پژوهی سال 13، بهار و تابستان 1400، شماره 25، صص 359-374)
5. نگاهی به قاعده امکان اشرف
6. آثار عربی شیعی در جعل حدیث
7. توفیق و خذلان در قرآن
8. جبر و اختیار در کلام اسلامی

ه) یادداشت های پراکنده

1. معرفی کتاب مستدرکات علم رجال الحدیث نوشته آیت الله شیخ علی نمازی، (فصلنامه سفینهْ‌ شماره ۲ْ‌بهار ۱۳۸۳ ش، صص ۱۶۹-۱۷۵)
2. مقدمه کتاب یاس نگار، صص ۶-۹، تهران: امام رئوف، چاپ اول، ۱۳۹۴ ش.
3. فوائد امام غائب.
4. دعاهای سفره.
5. پیش گفتار کتاب امامت از نگاه امام رئوف ، صص 6-8 ، تهران: امام رئوف ، 1393ش.
6. شیخ صدوق و عیون اخبار الرضا
7. قرآن و مهدویت
8. وصیت نامه مهدوی
9. مهارتهای زندگی در نهج البلاغه
10. توضیح المسائل روز
11. کتاب شناسی روش تحقیق

- روشهای تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی. عزت الله نادری و مریم سیف نراقی. تهران: ارسباران ، وزیری ، 248 ص ، چ پانزدهم ، 1394 ش.
- روش تحقیق و مأخذ شناسی. احمد رنجبر. تهران: اساطیر ، وزیری ، 200 ص ، چ اول ، 1368 ش.
- پژوهش ، پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی. خلیل میرزایی. تهران: جامعه شناسان ، وزیری ، چ اول ، 1388 ش.
- غفلت ها و کاستی ها در تحقیقات و مصادیق آنها. عزت الله نادری و مریم سیف نراقی. تهران: ارسباران ، وزیری ، 74 ص ، چ اول ، 1389 ش ، فارسی و انگلیسی.
- روش تحقیق. حسین دهنوی. قم: معروف ، رقعی ، 111 ص ، چ دوم ، 1376 ش.
- آموزش پژوهش محور (راهنمای پژوهش دانش آموزی). اسفندیار معتمدی. تهران: لوح زرین ، وزیری ، 104 ص ، چ اول ، 1386 ش.
- پژوهش و آیین پژوهش. ا.ح.آریان پور. تهران: گستره ، رقعی ، 109 ص ، چ چهارم ، 1378 ش.
- خطوط کلی روش تحقیق در منابع اسلامی. اصغر صادقی. تهران: آفاق ، 120ص ، چ اول ، 1381 ش.
- روش شناسی مطالعات دینی. احد فرامرز قراملکی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی ، وزیری ، 432 ص ، چ چهارم ، 1387 ش.
- راهنمای تحقیق در علوم اجتماعی. محمد جهانفر. تهران: جهان فرهنگی ، وزیری ، 202 ص ، چ دوم ، 1397 ش.
- روشهای تحقیق در علوم رفتاری. رمضان حسن زاده. تهران: ساوالان ، وزیری ، 317 ص ، چ چهارم ، 1385 ش.
- روش تحقیق در تعلیم و تربیت. دانالد آری ، لوسی چسر جیکوبز ، اصغر رضویه. ترجمه وازگن سرکیسیان ، مینو نیکو ، ایما سعیدیان. تهران: سروش ، وزیری ، 671 ص ، چ اول ، 1380 ش.
- روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. علی دلاوری. تهران: ویرایش ، وزیری ، 274 ص ، چ شانزدهم ، 1383 ش.
- روشها. جواد محدثی. صص 71 – 103. قم: معروف ، رقعی ، 256 ص ، چ دهم ، 1382 ش.

 12.  حواشی بر توضیح المسائل آیت الله حاج آقا حسین بروجردی

13. تعلیقات بر العروه الوثقی تالیف آیت الله سید محمد کاظم طباطبایی یزدی

14. نوروز پیروز 1402

و) طراحی و مشارکت در تحقیقات و آفرینشهای علمی

1. حسن بن یوسف حلی . کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام . تحقیق حسین درگاهی . تهران : سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی ، 1411 ق ، عربی .
2. سید مرتضی عسکری . نقش ائمه در احیاء دین، جلد دوازدهم. مجمع علمی اسلامی، چ اول ، 1369 ش.
3. شیخ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی (سده 12 ق) . تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب . تحقیق حسین درگاهی . تهران : شمس الضحی ، 1387 ش ، عربی .
4. محمد بن حسن شیبانی (سده 7 قمری) . نهج البیان عن کشف معانی القرآن . تحقیق حسین درگاهی . قم : الهادی ، 1377 ش ، عربی .
5. محمد بن علی النقی شیبانی (قبل از 994 ق) . مختصر نهج البیان . تحقیق حسین درگاهی . تهران : اسوه ، 1376 ش ، عربی .
6. شیخ علی نمازی شاهرودی . مستدرک سفینه البحار ج 1. قم : موسسه بعثت ، 1409 ق ، عربی .
7. بیکرانه ها (مقدمه متن و ترجمه زیارت جامعه کبیره). تهران : یاس نگار ، 1395 ش ، چند زبانه .
8. ریاض العابدین فی شرح صحیفه مولانا و مولی المومنین علی بن الحسین زین العابدین سلام الله علیه و علی آبائه الطاهرین. بدیع الزمان قهپائی (سده یازدهم). به کوشش حسین درگاهی .
9. سید احمد موسوی سرخه دیزجی. زینب کبری (دانشنامه مکتب اهل بیت علیهم السلام). تهران: نیک معارف ، 1375 ش.
10. سید احمد موسوی سرخه دیزجی. خدیجه کبری سلام الله علیها (دانشنامه مکتب اهل البیت علیهم السلام). تهران: نیک معارف ، 1373 ش.
11. سیّد احمد موسوی سرخه دیزجی. فضائل زینب علیهاالسّلام. تهران: نیک معارف ، 1377 ش.
12. سید احمد موسوی سرخه دیزجی. نماز جماعت در مدرسه اهل بیت علیهم السلام. تهران: ریحان ، چ دوم ، 1377 ش.
13. عدنان زعفرانی. عیادت در مدرسه اهل بیت علیهم السلام. تهران: ریحان ، چ اول ، 1374 ش.
14. سید بهلول سجادی. نماز شب در مدرسه اهل بیت علیهم السلام. تهران: ریحان ، چ اول ، 1377 ش.
15. محمد نجات. خوش خلقی در مدرسه اهل بیت علیهم السلام. تهران: ریحان ، چ اول ، 1375 ش.
16. سید بهلول سجادی. ازدواج در مدرسه اهل بیت علیهم السلام. تهران: ریحان ، چ اول ، 1375 ش.
17. باقر قربانی زرین. ابوطالب (دانشنامه مکتب اهل البیت علیهم السلام). تهران: نیک معارف ، 1371 ش.
18. سید فتاح هاشمی تبریزی. احکام أوانی. تهران: هنر آفتاب ، 1396 ش.
19. محمدتقی شریعتمداری. شرح خطبه فدک. تهران: منیر ، چ سوم ، 1387 ش

ز) تدریس

• دانشگاهی

   

  1. نیم سال اول سال تحصیلی 93 – 94 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی فقه معاملات 3
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - ملازمات عقلیه 1
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - فقه عبادات 1
  2. نیم سال دوم سال تحصیلی 93 – 94 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی فقه معاملات 1
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث حجت 1
  3. نیم سال اول سال تحصیلی 94 – 95 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - فقه 5
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - فقه عمومی 3
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی حجت 1
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث حجت 2
  4. نیم سال دوم سال تحصیلی 94 – 95 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - فقه 6
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی فقه معاملات 4
  5. نیم سال اول سال تحصیلی 95 – 96 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی حجت 1
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - اصول عمومی 2
  6. نیم سال دوم سال تحصیلی 95 – 96 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق - فقه روابط بین المللی دولت اسلامی (کتاب الجهاد از شرح لمعه و المهادنه آیت الله سید علی حسینی خامنه ای)
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی حجت 2
  7. نیم سال اول سال تحصیلی 96 – 97 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی فقه معاملات 3
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث حجت 2
  8. نیم سال دوم سال تحصیلی 96 – 97 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق جزا - فقه 6
  - کارشناسی الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - درایه و رجال
  9. نیم سال اول سال تحصیلی 97 – 98 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق جزا - فقه 7
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی حجت 1
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی اصول عملیه 1
  10. نیم سال دوم سال تحصیلی 97 – 98 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی معارف اسلامی و حقوق - فقه 4
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی حجت 2
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی اصول عملیه 2
  - کارشناسی ارشد الهیات ، معارف اسلامی و ارشاد - مباحث تخصصی اصول عملیه 3
  11. نیم سال اول سال تحصیلی 98 – 99 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی معارف اسلامی و حقوق - فقه 5
  - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق جزا - فقه 7
  12. نیم سال دوم سال تحصیلی 98 – 99 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی معارف اسلامی و حقوق - فقه 4
  13. نیم سال اول سال تحصیلی 99 – 1400 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت صنعتی - فقه 5
  - کارشناسی ارشد حقوق جزا - فقه 7 (کتاب القصاص از شرح لمعه)
  14. نیم سال دوم سال تحصیلی 99 – 1400 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت صنعتی - فقه 4 (المکاسب المحرمه، مباحث غش، غنا و غیبت)
  15. نیم سال اول سال تحصیلی 1400 - 1401 دانشگاه امام صادق علیه السلام
  - کارشناسی ارشد الهيات، معارف اسلامي و ارشاد- فقه و مباني حقوق اسلامي - علم درایه و رجال
  - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق جزا - فقه 7

•  حوزوی (تهران، شهرک غرب، مدرسه امام علی بن ابیطالب علیهماالسّلام)

1. نیم سال اول تحصیلی 1399 - 1400 مدرسه علمیه الامام علی بن ابیطالب علیه السّلام

 - فقه 6 پایه 10 (المکاسب ، الخیارات ، القول فی ماهیة العیب)

2. نیم سال دوم تحصیلی 1399 - 1400 مدرسه علمیه الامام علی بن ابیطالب علیه السّلام

 - فقه 6 پایه 10 (المکاسب ، الخیارات ، احکام الخیار)

3. نیم سال اول تحصیلی 1400 مدرسه امام علی بن ابیطالب علیه السّلام

- اصول 2 پایه 10 (کفایه الاصول ،المقصد السابع فی الاصول العملیه)