حقیقت نماز

•  حضرت سجّاد علیه السّلام فرماید:
  وَ حَقُ‏ الصَّلَاةِ أَنْ‏ تَعْلَمَ أَنَّهَا وِفَادَةٌ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ‏. (کتاب من لا یحضره الفقیه 2/ 619)
  و حقّ نماز این باشد که بدانی که آن، وارد شدن به پیشگاه خدای عزّوجلّ است.
  * با استفاده از آیه ها و روایتهای فراوان توان گفت: «نماز» ذکر، توجّه و اقبال به خداست که با شرایط و اعمال خاصّی انجام می پذیرد. کمال نماز وابسته به حضور قلب و التفات به معانی است. نمازگزار با یاد کردن خدا و تسبیح و تمجید او، به خدمت آفریدگار خود می‌پردازد و دست نیاز به سوی خداوند بی نیاز بر می دارد و از او یاری می جوید.

اهمیّت نماز

• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  مَثَلُ‏ الصَّلَاةِ مَثَلُ‏ عَمُودِ الْفُسْطَاطِ إِذَا ثَبَتَ الْعَمُودُ نَفَعَتِ الْأَطْنَابُ وَ الْأَوْتَادُ وَ الْغِشَاءُ وَ إِذَا انْكَسَرَ الْعَمُودُ لَمْ يَنْفَعْ طُنُبٌ وَ لَا وَتِدٌ وَ لَا غِشَاءٌ. (التهذیب 2/ 238 ، الکافی 3/ 266 ، کتاب من لا یحضره الفقیه 1/ 211)
  * این حدیث از حضرت باقر علیه السّلام نیز روایت شده است. (بنگرید به: المحاسن/ 44)
  مثل نماز مثل ستون خیمه است. آن هنگام که ستون ثابت باشد، طنابها و میخها و پوشش خیمه نیز سود دهد. و هنگامی که ستون بشکند، نه طنابی سود دهد و نه میخی و نه پوشش خیمه.
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  أُوصِيكُمْ‏ بِالصَّلَاةِ وَ حِفْظِهَا فَإِنَّهَا خَيْرُ الْعَمَلِ وَ هِيَ عَمُودُ دِينِكُم‏. (أمالی الطوسی 2/ 136)
  شما را به نماز و حفظ آن سفارش می کنم. چه، آن بهترین عمل است. و آن، ستون دین شماست.
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  اللَّهَ‏ اللَّهَ‏ فِي‏ الصَّلَاةِ فَإِنَّهَا عَمُودُ دِينِكُم‏. (نهج البلاغه/ 422، نامه 47)
  ازخدای درباره نماز دهه بهراسید. زیرا که آن، ستون دین شماست.
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَصِباً بِالصَّلَاةِ بَعْدَ التَّبْشِيرِ لَهُ بِالْجَنَّةِ لِقَوْلِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ‏: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها» فَكَانَ يَأْمُرُ بِهَا أَهْلَهُ وَ يَصْبِرُ عَلَيْهَا نَفْسَه‏. (نهج البلاغه/ 317 ، خطبه 199)
  رسول خدا صلّی الله و علیه و آله خود را برای نماز به رنج و زحمت می افکند؛ با اینکه پروردگار به بهشتش مژده داده بود. چرا که خدای سبحان فرموده بود: «اهل خویش را امر کن تا نماز خوانند و خود بر آن شکیبایی ورز» (طه/132) از این رو حضرتش اهل خود را به نماز امر می کرد و خود را بر نماز خواندن به شکیبایی وا می داشت.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  عَلَيْكَ‏ بِالصَّلَاةِ، فَإِنَّ آخِرَ مَا أَوْصَى بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ حَثَّ عَلَيْهِ الصَّلَاةُ. (قرب الاسناد/ 36)
  بر تو باد به نماز! زیرا که آخرین چیزی که رسول الله صلّی الله علیه و آله به آن سفارش فرمود و بر انجام آن تاکید نمود، نماز بود.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  أَحَبُ‏ الْأَعْمَالِ‏ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الصَّلَاةُ وَ هِيَ آخِرُ وَصَايَا الْأَنْبِيَاءِ عَلَیهِم السَّلام.‏ (کتاب من لا یحضره الفقیه 1/ 210 ، الکافی 3/ 264 ، دعائم الاسلام 1/ 136)
  دوست ترین عملها نزد خدای عزّوجلّ نماز باشد. و آن آخرین سفارش پیامبران علیهم السّلام است.
  * از این حدیث شریف و نیز آیات و روایات دیگر چنان بر می آید که: نماز عبادتی کهن و دارای پیشینه دیرین است و در ادیان پیش از اسلام نیز وجود داشته است و پیامبران امّتهای خود را بدان سفارش می کردند و خود نیز نماز می گزاردند. به طور مثال از زبان حضرت عیسی -علی نبیّنا و آله و علیه السّلام- در قرآن مجید آمده است: «وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا»: و خدای مرا سفارش به نماز و زکات فرمود، تا آن هنگام که زنده باشم. (مریم/ 31 ، و درباره دیگر پیامبران نیز بنگرید به: یونس/ 87 ، هود/ 87 ، ابراهیم/ 40 ، مریم/ 55 ، لقمان/ 17)
• حضرت صادق علیه السّلام می فرماید:
  أَوَّلُ‏ مَا يُحَاسَبُ‏ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاةِ فَإِذَا قُبِلَتْ قُبِلَ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ عَلَيْهِ رُدَّ عَلَيْهِ سَائِرُ عَمَلِهِ. (کتاب من لا یحضره الفقیه 1/ 208)
  * مضمون این حدیث از رسول الله صلّی الله علیه و آله نیز روایت شده است. (بنگرید به: التهذیب 2/ 237)
  نخستین چیزی که بنده را بدان محاسبه کنند نماز باشد. پس اگر نمازش پذیرفته شود، دیگر اعمالش نیز پذیرفته گردد. و اگر نمازش به او ردّ شود، دیگر اعمالش نیز به او ردّ شود.
• ابن هشام نویسد: مردم طائف به هنگام پذیرش اسلام از حضور رسول الله صلّی الله علیه و آله درخواست نمودند که ایشان را از نماز معاف بدارد. ولی آن حضرت در پاسخ فرمود: «لَا خَيْرَ فِي‏ دِينٍ‏ لَا صَلاةَ فِيهِ‏». خیری نیست دردینی که نماز در آن نباشد. (سیره ابن هشام 4/ 185)
• دیلمی ‌نویسد: حضرت علی علیه السّلام در پیکار صفّین مشغول نبرد با دشمنان بود، ولی با وجود این مراقب خورشید هم بود. ابن عبّاس گفت: ای امیرمؤمنان، این چه کار است که می کنی؟ آن حضرت فرمود: منتظر زوال خورشیدم تا نمازگزارم. ابن عبّاس گفت: آیا اکنون وقت نماز است؟! ما مشغول نبردیم! آن حضرت فرمود: مگر ما برای چه می جنگیم؟! جز این نیست که ما برای نماز می جنگیم. (ارشاد القلوب 2/ 217)

آثار نماز

1. بازداشتن از گناه 

• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  مَنْ‏ أَحَبَ‏ أَنْ‏ يَعْلَمَ‏ أَ قُبِلَتْ‏ صَلَاتُهُ أَمْ لَمْ تُقْبَلْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ مَنَعَتْهُ صَلَاتُهُ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْكَرِ فَبِقَدْرِ مَا مَنَعَتْهُ قُبِلَتْ مِنْهُ. (مجمع البیان 8/ 447)
  هر کس دوست دارد بداند که آیا نمازش قبول شده یا نه، پس بنگرد آیا نمازش او را از کارهای بسیار زشت و ناپسند باز داشته یا نه. پس به هر اندازه که نمازش او را باز داشته، به همان اندازه نیز از او پذیرفته شده است.

2. پاکیزگی از گناه

• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  إِنَّمَا مَثَلُ‏ هَذِهِ‏ الصَّلَوَاتِ‏ الْخَمْسِ مَثَلُ نَهَرٍ جَارٍ بَيْنَ يَدَيْ بَابِ أَحَدِكُمْ- يَغْتَسِلُ مِنْهُ فِي الْيَوْمِ خَمْسَ اغْتِسَالاتٍ فَكَمَا يَنْقَى بَدَنُهُ مِنَ الدَّرَنِ بِتَوَاتُرِ الْغَسْلِ- فَكَذَا يَنْقَى مِنَ الذُّنُوبِ مَعَ مُدَاوَمَتِهِ الصَّلَاةَ فَلَا يَبْقَى مِنْ ذُنُوبِهِ شَيْ‏ء. (أمالی مفید/ 189)
  * نظیر این حدیث در تفسیر العیاشی 2/ 162 ، نهج البلاغه/ 316 و 317 خطبه 199 و التهذیب 2/ 237 نیز آمده است.
  جز این نیست که مَثَل این نماز های پنجگانه مَثَل چشمه ای روان است بر در سرای هر یک از شما، که در روز پنج بار خویشتن را بدان بشوید. پس همانگونه که با شستن های پیاپی، بدنش از چرک پاک شود، همچنان با مداومت بر نماز، از گناهان پاک گردد و هیچ گناهی بر او باقی نماند.
• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  إِنَ‏ الْمُسْلِمَ‏ إِذَا تَوَضَّأَ ثُمَّ صَلَّى الْخَمْسَ، تَحَاتَّتْ خَطَايَاهُ كَمَا تَتَحَاتُّ الْوَرَقُ. (المجازات النبویّه/ 315)
  * مضمون این حدیث از امیرالمؤمنین علیه السلام نیز روایت شده است.(بنگرید به: نهج البلاغه/ 316 ، خطبه 199)
  براستی هر گاه مسلمان وضو گیرد آنگاه نمازهای پنجگانه را بخواند، گناهانش فروریزد، چنانکه برگ از درخت بریزد.

3. نزول رحمت

• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  الصَّلَاةُ تَسْتَنْزِلُ‏ الرَّحْمَة. (شرح غررالحکم 2/ 166)
  نماز رحمت و آمرزش خدای را فرود می آورد.
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  لَوْ يَعْلَمُ‏ الْمُصَلِّي‏ مَا يَغْشَاهُ مِنَ الرَّحْمَةِ لَمَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُود. (الخصال 2/632 ، شرح غررالحکم 5/116)
  اگر نمازگزار، از آن رحمتی که او را فرو می گیرد، آگاه گردد هر آینه سر خود را از سجده بر ندارد.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  إِذَا قَامَ‏ الْمُصَلِّي‏ إِلَى‏ الصَّلَاةِ نَزَلَتْ عَلَيْهِ الرَّحْمَةُ مِنْ أَعْنَانِ السَّمَاءِ إِلَى أَعْنَانِ الْأَرْضِ وَ حَفَّتْ بِهِ الْمَلَائِكَةُ وَ نَادَاهُ مَلَكٌ لَوْ يَعْلَمُ هَذَا الْمُصَلِّي مَا فِي الصَّلَاةِ مَا انْفَتَلَ. (الکافی 3/ 265)
  آنگاه که نماز گزار به نماز ایستد، از کرانه های آسمان تا نواحی زمین رحمت بر او فرود آید و فرشتگان او را احاطه کنند و فرشته ای به او ندا دهد: اگر این نمازگزار بداند آنچه را که در نماز است، از نماز روی برنگرداند و به آن ادامه دهد.

4. نزدیکی به خدا

• حضرت رضا علیه السّلام فرماید:
  الصَّلَاةُ قُرْبَانُ‏ كُلِّ تَقِي‏. (الکافی 3/ 265 ، کتاب من لا یحضره الفقیه 1/ 210)
  * این حدیث از حضرت رسول و امیرالمؤمنین علیهما آلهماالسلام نیز روایت شده است.(بنگرید به: الاشعثیات/ 32 ، الخصال 2/ 620 ، نهج البلاغه/ 494 حکمت 136)
  نماز وسیله تقرّب هر تقوا پیشه به خداست.

5. رسیدن به درجات عالی

• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  الصَّلَاةُ مِعْرَاجُ‏ المُؤْمِن‏. (کشف الاسرار 2/ 676)
  نماز وسیله عروج مؤمن است.
• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  بِالصَّلَاةِ يَبْلُغُ‏ الْعَبْدُ إِلَى الدَّرَجَةِ الْعُلْيَا. (الخصال 2/ 522)
  با نماز، بنده به رتبه بالاتر (درجات بالای بهشت) می رسد.

6. اخلاص و پاکی از تکبّر

• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  فَرَضَ اللَّه‏ ... الصَّلَاةَ تَنْزِيهاً عَنِ الْكِبْر. (نهج البلاغه/ 512 حکمت 252 ، شرح غررالحکم 4/ 449)
  * این عبارت در خطبه معروف حضرت زهرا علیها السّلام نیز آمده است. (بنگرید به الاحتجاج 1/ 258 ، کتاب من لا یحضره الفقیه 3/ 568)
  خدای نماز را برای منزّه ساختن از کبر و خود بزرگ ‌بینی واجب ساخت.
• حضرت باقر علیه السّلام فرماید:
  الصَّلَاةُ تَثْبِيتٌ‏ لِلْإِخْلَاصِ‏ وَ تَنْزِيهٌ عَنِ الْكِبْر. (أمالی طوسی 1/ 302)
  نماز تثبیت کننده اخلاص و منزّه کننده آدمی از کبر است.
  * آدمی بر اساس طبیعت مادّی و حیوانی خویش دچار اندیشه‌های شرک آلود، تکبّر و خود بزرگ بینی می شود؛ به غیر خدا توجّه می‌کند و خود را برتر و بالاتر از دیگران می پندارد. پروردگار عالمیان نماز را واجب ساخت تا به برکت آن آدمی به خدا توجّه کند و خود را بنده ای از بندگان او بداند. چه، نماز مشتمل است بر اقرار به عظمت و ربوبیّت خدای و نفی شریک و همتا برای او و کمال فروتنی و تواضع.

نماز اوّل وقت

• امیرالمؤمنین علیه السّلام به محمّد بن ابوبکر فرمود:
  صَلِ‏ الصَّلَاةَ لِوَقْتِهَا الْمُؤَقَّتِ لَهَا وَ لَا تُعَجِّلْ وَقْتَهَا لِفَرَاغٍ وَ لا تُؤَخِّرْهَا عَنْ وَقْتِهَا لِاشْتِغَالٍ. وَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَيْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِك‏. (نهج البلاغه/ 384 و 385 نامه 27)
  نماز را در آن وقتی بخوان که برای آن مقرّر گشته. و از بیکاری آن را پیش از وقت خود مخوان. و به جهت کاری آن را از وقت خود تاخیر میانداز. و بدان که هر چیز از عملت تابع نماز توست.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  لِكُلِ‏ صَلَاةٍ وَقْتَانِ‏ ، أَوَّلُ الْوَقْتِ أَفْضَلُهُما. (الکافی 3/ 274)‏
  برای هر نمازی دو وقت باشد که اول وقت برترین آنهاست.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  إِنَّ فَضْلَ الْوَقْتِ الْأَوَّلِ عَلَى الْآخِرِ كَفَضْلِ الْآخِرَةِ عَلَى الدُّنْيَا. (الکافی 3/ 274 ، مکارم الاخلاق/ 349)
  برتری اوّل وقت بر آخر آن، همچون برتری آخرت بر دنیاست.

تفکّر در نماز

• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  رَكْعَتَانِ‏ مُقْتَصَدَتَانِ‏ فِي تَفَكُّرٍ، خَيْرٌ مِنْ قِيَامِ لَيْلَةٍ وَ الْقَلْبُ سَاه‏. (مکارم الاخلاق/ 547)
  دو رکعت نماز معتدل، همراه با تفکّر، بهتر باشد از یک شب به نماز ایستادن در حالی که دل در غفلت باشد.
  * از این حدیث معلوم می‌شود که «چگونه نماز خواندن» اصل است نه چه اندازه خواندن. و باید دانست که نماز همراه با تفکّر عبارت است از این که متوجّه باشیم با چه کسی مناجات می‌کنیم و با او چگونه سخن می گوییم و معنا و مفهوم سخن ما با او چیست.

حضور قلب در نماز

• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  لَا يَقْبَلُ‏ اللَّهُ‏ صَلَاةَ امْرِئٍ‏ لَا يَحْضُرُ فِيهَا قَلْبُه‏. (مستدرک الوسائل 3/ 59)
  نپذیرد خدای نماز کسی را که در آن حضور قلب نداشته باشد.
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  لَا يَقُومَنَ‏ أَحَدُكُمْ‏ فِي الصَّلَاةِ مُتَكَاسِلًا وَ لَا نَاعِساً وَ لَا يُفَكِّرَنَّ فِي نَفْسِهِ فَإِنَّهُ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّمَا لِلْعَبْدِ مِنْ صَلَاتِهِ مَا أَقْبَلَ عَلَيْهِ مِنْهَا بِقَلْبِهِ. (الخصال 2/ 613)
  هیچ کس از شما با حالت کسالت و خواب آلودگی به نماز نایستد و در حال نماز و افکار خود مشغول نشود. چه، نمازگزار در برابر پروردگار عزّوجلّ است. و جز این نیست که از نماز بنده، آن اندازه اش او را سود دهد که با قلبش در آن به خدای روی کرده باشد.
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  إِذَا قَامَ‏ أَحَدُكُمْ‏ إِلَى الصَّلَاةِ فَلْيُصَلِّ صَلَاةَ مُوَدِّعٍ. (الخصال 2/ 613)‏
  *مضمون این حدیث در روایتهای زیادی آمده است.(بنگرید به: بحارالانوار 84/ 237 و 250 و 257 و 264)
  چون یکی از شما به نماز ایستد، پس نماز گزارد بسان کسی که می خواهد دنیا را وداع کند.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  فَإِذَا صَلَّيْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِكَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. فَإِنَّهُ‏ لَيْسَ‏ مِنْ‏ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ‏ يُقْبِلُ‏ بِقَلْبِهِ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي صَلَاتِهِ وَ دُعَائِهِ إِلَّا أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ بِقُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ إِلَيْهِ وَ أَيَّدَهُ مَعَ مَوَدَّتِهِمْ إِيَّاهُ بِالْجَنَّةِ. (کتاب من لا یحضره الفقیه 1/ 209)
  چون نماز گزاری، با قلبت به خدای عزّوجلّ رو کن. چه، هیچ بنده مؤمنی در نمازش با قلبش به خدای عزّوجلّ روی نکند، جز آنکه خدای عزّوجلّ نیز با محبوب ساختن او در دل های مؤمنان، به او روی کند و افزون بر دوستی مؤمنان، او را به بهشت تأیید کند.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  إِذَا قُمْتَ‏ فِي‏ الصَّلَاةِ فَاعْلَمْ‏ أَنَّكَ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ فَإِنْ كُنْتَ لَا تَرَاهُ، فَاعْلَمْ أَنَّهُ يَرَاكَ. فَأَقْبِلْ قِبَلَ صَلَاتِكَ. (التهذیب 2/ 325)
  چون در نماز ایستادی، بدان که در برابر خدای ایستاده‌ای. و اگر تو او را نمی بینی، بدان که او تو را می بیند. پس به سمت نمازت روی کن و متوجّه نماز خویش باش.

خشوع در نماز

• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  لِيَخْشَعِ‏ الرَّجُلُ‏ فِي صَلَاتِهِ. فَإِنَّهُ مَنْ خَشَعَ قَلْبُهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خَشَعَتْ جَوَارِحُهُ فَلَا يَعْبَثْ بِشَيْ‏ء. (الخصال 2/ 628)
  آدمی باید در نمازش خاشع باشد. چه، هر که قلبش برای خدای عزّوجلّ خواشع باشد، اعضا و جوارح او نیز خاشع باشد و به چیزی مشغول نشود.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  إِذَا كُنْتَ‏ دَخَلْتَ‏ فِي صَلَاتِكَ فَعَلَيْكَ بِالتَّخَشُّعِ وَ الْإِقْبَالِ عَلَى صَلَاتِكَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعالی يَقُولُ: «الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ‏». (الکافی 3/ 300)
  هرگاه داخل نماز شدی، بر تو باد که خود را به خضوع واداری و توجّه به نمازت کنی. زیرا که خدای تعالی می فرماید: «آنان که در نمازشان خاضع و خاشع اند»
• حضرت جواد علیه السّلام فرماید:
  الْخُشُوعُ‏ زِينَةُ الصَّلَاة. (کشف الغمّه 3/ 137)
  خشوع زینت نماز است.
  * خشوع به معانی خضوع، فروتنی، تذلّل و تضرّع آمده است. و آن را بر باطنی و ظاهری تقسیم کرده اند. خشوع باطنی، توجّه داشتن به خدا و خوف او است. و خشوع ظاهری نگاه نکردن به این سوی و آن سوی و مشغول نبودن اعضای بدن است.

شرایط قبولی نماز

• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِنَّمَا أَقْبَلُ‏ الصَّلَاةَ مِمَّنْ‏ تَوَاضَعَ لِعَظَمَتِي وَ يَكُفُّ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ مِنْ أَجْلِي وَ يَقْطَعُ نَهَارَهُ بِذِكْرِي وَ لَا يَتَعَاظَمُ عَلَى خَلْقِي وَ يُطْعِمُ الْجَائِعَ وَ يَكْسُو الْعَارِيَ وَ يَرْحَمُ الْمُصَابَ وَ يُؤْوِي الْغَرِيبَ. فَذَلِكَ يُشْرِقُ نُورُهُ مِثْلَ الشَّمْسِ. وَ أَجْعَلُ لَهُ فِي الظُّلُمَاتِ نُوراً وَ فِي الْجَهَالَةِ عِلْماً. وَ أَكْلَؤُهُ بِعِزَّتِي. وَ أَسْتَحْفِظُهُ مَلَائِكَتِي.‏ يَدْعُونِي فَأُلَبِّي وَ يَسْأَلُنِي فَأُعْطِي‏. (المحاسن/ 15 و 294)
  خدای تبارک و تعالی فرمود: به راستی نماز را از کسی می پذیرم که برای عظمت من تواضع کند و از برای من نفس خویش را از شهوتها و خواسته های نامشروع باز دارد و روز خود را با یاد من سر کند و بر آفریدگان من بزرگی نکند و گرسنگان را طعام دهد و برهنگان را لباس دهد و به مصیبت زدگان رحم آورد و غریبان را پناه دهد. نور آن کس همچون آفتاب عالمتاب بدرخشد. و من برای او در تاریکیها نوری و در نادانیها دانشی قرار دهم. و او را به عزّتم نگه دارم و فرشتگانم او را محافظت نمایند. او مرا بخواند و من لبّیک گویم و از من حاجت بخواهد و من عطا کنم.
  * شایان ذکر است که افزون بر شرایط فوق، شرایط دیگری نیز وجود دارد که مهمترین آنها، ولایت اهل بیت علیهم السّلام و برائت از دشمنان آنان است. (بنگرید به: ثواب الاعمال/ 243 و 244 و 250 ، المحاسن/ 91 و 92 و 199)

سبک شماری نماز

• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  لَيْسَ‏ مِنِّي‏ مَنِ‏ اسْتَخَفَّ بِصَلَاتِه‏. (الکافی 3/ 269)
  * نظیر این حدیث در علل الشرلیع/ 356 نیز آمده است.
  از من نیست آن که نماز را سبک شمارد.
  * به گواهی حضرت باقر علیه السّلام این حدیث را حضرت رسول صلّی الله علیه وآله به هنگام وفات فرموده است. (بنگرید به: الکافی 3/ 269)
• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  لَا يَنَالُ‏ شَفَاعَتِي‏ مَنْ أَخَّرَ الصَّلَاةَ بَعْدَ وَقْتِهَا. (المحاسن/ 80 ، أمالی الصدوق/ 326)
  به شفاعتم نائل نشود کسی که نماز را پس از وقت آن خواند.
  * به گواهی حضرت صادق علیه السّلام، این حدیث را حضرت رسول صلّی الله علیه و آله در آخرین لحظات زندگانی خود فرموده است. (بنگرید به: المحاسن/ 80)
• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  لَيْسَ‏ عَمَلٌ‏ أَحَبَ‏ إِلَى‏ اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الصَّلَاةِ فَلَا يَشْغَلَنَّكُمْ عَنْ أَوْقَاتِهَا شَيْ‏ءٌ مِنْ أُمُورِ الدُّنْيَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذَمَّ أَقْوَاماً فَقَالَ‏ الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ‏ يَعْنِي أَنَّهُمْ غَافِلُونَ اسْتَهَانُوا بِأَوْقَاتِهَا. (الحصال 2/ 621)
  نزد خدای عزّوجلّ عملی دوست تر از نماز نباشد. پس چیزی از امور دنیا شما را از اوقات نماز به خود مشغول نکند. چه خدای عزّوجلّ اقوامی را نکوهش کرده و فرموده است: «آنان که از نمازشان غافلند» [ماعون/ 5] یعنی: آنان غفلت ورزند و به اوقات آن اهمیّت ندهند.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  إِنَ‏ شَفَاعَتَنَا لَا تَنَالُ‏ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلَاةِ. (کتاب من لا یحضره الفقیه 1/ 206 ، أمالی الصدوق/ 391 ، ثواب الاعمال/ 272 ، المحاسن/ 80)
  * مضمون این حدیث از حضرت رسول صلّی الله علیه و آله نیز روایت شده است. (بنگرید به: المحاسن/ 79)
  براستی شفاعت ما نمی رسد به کسی که نماز را سبک شمارد.
  * امّ حُمَیده گوید: حضرت صادق علیه السّلام به هنگام وفات، چشمان مبارکش را گشود و فرمود: هر کس را که با من خویشی دارد نزد من حاضر کنید. و ما نیز همه آنان را بر بالین آن حضرت حاضر ساختیم. آنگاه حضرتش نگاهی به آنان کرد و این حدیث شریف را فرمود. (بنگرید به: أمالی الصدوق/ 391 ، ثواب الاعمال/ 272 ، المحاسن/80)

بی نمازی

• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  الصَّلَاةُ عِمَادُ الدِّينِ‏ فَمَنْ تَرَكَ صَلَاتَهُ مُتَعَمِّداً فَقَدْ هَدَمَ دِينَهُ‏. (جامع الاخبار/ 185 ، عوالی اللآلی 1/ 322)
  نماز ستون دین است. هر که نمازش را از روی عمد ترک کند، دینش را ویران کرده است.
• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  لَا حَظَّ فِي‏ الْإِسْلَامِ‏ لِمَنْ تَرَكَ الصَّلَاةَ. (دعائم الاسلام 1/ 133)
  بهره‌ای در اسلام نباشد برای آن که نماز را ترک کند.

تعلیم نماز به کودکان

• امیرالمؤمنین علیه السّلام فرماید:
  عَلِّمُوا صِبْيَانَكُمُ‏ الصَّلَاةَ وَ خُذُوهُمْ بِهَا إِذَا بَلَغُوا الْحُلُم‏. (شرح غررالحکم 4/ 353)
  نماز را به کودکانتان بیاموزید. و هنگامی که بالغ شوند، آنان را برای ادای نماز مؤاخذه کنید و به خود وامگذارید.
• حضرت باقر علیه السّلام فرماید:
  مُرُوا صِبْيَانَكُمْ‏ بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ. (الکافی 3/ 409)
  کودکانتان را به نماز فرمان دهید آن هنگام که هفت ساله شوند.

نماز نافله

• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  إِنَ‏ الْعَبْدَ لَيُرْفَعُ‏ لَهُ‏ مِنْ‏ صَلَاتِهِ نِصْفُهَا أَوْ ثُلُثُهَا أَوْ رُبُعُهَا أَوْ خُمُسُهَا فَمَا يُرْفَعُ لَهُ إِلَّا مَا أَقْبَلَ عَلَيْهِ بِقَلْبِهِ وَ إِنَّمَا أَمَرْنَا بِالنَّافِلَةِ لِيَتِمَّ لَهُمْ بِهَا مَا نَقَصُوا مِنَ الْفَرِيضَةِ. (الکافی 3/ 363 ، علل الشرایع/ 328)
  براستی از نماز بنده نصف یا ثلث یا ربع و یا خمس آن بالا رود. و برای او از نماز بالا نرود جز آن مقدار که با قلبش بر آن روی کند. و جز این نیست که خداوند ما را به نافله امر فرموده است از آن رو که کامل کند برای نمازگزاران آنچه را که از نمازهای واجب دچار کاستی شده است.
• حضرت کاظم علیه السّلام فرماید:
  صَلَاةُ النَّوَافِلِ‏ قُرْبَانُ‏ كُلِّ مُؤْمِنٍ. (ثواب الاعمال/ 49)
  نمازهای نافله وسیله تقرّب هر مؤمن است.
  * گرچه نمازهای نافله الزامی و واجب نیست، امّا در متون روایی و تاکید بسیار بر انجام آنها شده است. چه، در بسیاری از موارد نمازهای واجب از نظر شرایط باطنی دچار کاستی و نقصان است و تشریع نمازهای نافله از این روست که این نقصان جبران پذیرد. البتّه نمازهای نافله در صورتی مطلوب است که نمازگزار آمادگی قلبی داشته باشد. و انجام آنها به نماز های واجب ضرری وارد نسازد. چنانکه امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: «لَا قُرْبَةَ بِالنَّوَافِلِ‏ إِذَا أَضَرَّتْ بِالْفَرَائِض‏». (بنگرید به: نهج البلاغه/ 475 حکمت 39 و ص 530 حکمت 312)

نماز جماعت

• حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
  أَنَ‏ الصَّلَاةَ فِي‏ جَمَاعَةٍ أَفْضَلُ‏ مِنْ صَلَاةِ الرَّجُلِ وَحْدَهُ بِخَمْسٍ وَ عِشْرِينَ صَلَاة. (الکافی 3/ 371 ، التهذیب 3/ 24)
  نماز در جماعت بیست و پنج برابر برتر باشد از نماز فرادی.
• حضرت باقر علیه السّلام فرماید:
  مَنْ‏ صَلَّى‏ الْخَمْسَ‏ فِي جَمَاعَةٍ فَظُنُّوا بِهِ خَيْراً. (الکافی 3/ 371 ، کتاب من لا یحضره الفقیه 1/ 376 ، دعائم الاسلام/ 153)
  هر که نمازهای پنجگانه را به جماعت خواند، به او ظنّ نیک داشته باشید.
• حضرت باقر علیه السّلام فرماید:
  مَنْ‏ تَرَكَ‏ الْجَمَاعَةَ رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ. (المحاسن/ 84 ، الکافی 3/ 372 ، ثواب الاعمال/ 277)
  هر که نماز جماعت را بدون عذر از روی بی اعتنایی به آن و به جماعت مؤمنان، رها کند، نماز کامل برای او نباشد.

نماز های نمونه

• جعفر بن احمد قمّی نویسد:
  چون پیامبر صلّی الله علیه و آله به نماز می‌ایستاد، رخسار مبارکش از خوف خدا دگرگون می گشت. (بحارالانوار 84/ 248)
• رسول الله صلّی الله علیه و آله فرماید:
  هر گاه فاطمه در محرابش مقابل پروردگارش جلّ جلاله بایستد فرشتگان آسمان را نورافشانی کند، آنگونه که ستارگان آسمان، اهل زمین را نور افشانی کنند. و خدای عزّوجلّ به فرشتگان فرماید: فرشتگان من! بنگرید کنیزم فاطمه، سیّده کنیزانم را که در برابر من به عبادت ایستاده، بدنش از خوف من می لرزد در حالی که از جان و دل به عبادت من روی آورده است. (أمالی الصدوق/ 99 و 100)
• حضرت سجّاد علیه السّلام فرماید:
  حسن بن علی علیهما السّلام چون به نماز می ایستاد بدنش می لرزید، از آنجا که خویشتن را در محضر پروردگار عزّوجلّ می دید. (أمالی الصدوق/ 150 و 151)
• حضرت باقر علیه السّلام فرماید:
  چون حضرت سجّاد علیه السّلام به نماز می ایستاد، رنگ رخسارش دگرگون می‌شد. و ایستادنش در نماز بسان ایستادن بنده ای ذلیل در برابر پادشاهی بزرگ بود. اعضای بدنش از خوف خدای عزّوجلّ لرزان می شد. و به گونه ای نماز می خواند که گویا آخرین نماز اوست و دیگر هیچگاه نماز نخواهد خواند. سوگند به خدای که آن حضرت روزی به نماز ایستاد و ردا از دوش مبارکش افتاد، ولی آن را بر جای خود باز نگرداند تا اینکه نمازش به پایان آمد. یکی از یارانش پرسید: چرا چنین؟ آن حضرت فرمود: وای بر تو، دانی که در برابر چه کسی بودم؟! براستی نماز از بنده پذیرفته نشود جز آن مقدار که در آن حضور قلب داشته باشد. (الخصال 2/ 517)
• ابو ایّوب گوید:
  چون حضرت باقر و حضرت صادق علیهما السّلام به نماز می ایستادند رنگ رخسارشان گاهی سرخ می شد و گاهی زرد. گویا آن دو بزرگوار با شخصی مناجات می کردند که او را می دیدند. (بحارالانوار 84/ 248 و 265)